Τί είναι το Focusing?

Το Focusing (Διαδικασία Εστίασης)

(ως τεχνική)

Το Focusing (στα ελληνικά ‘διαδικασία εστίασης’) αναπτύχθηκε από τον φιλόσοφο και ψυχοθεραπευτή, καθηγητή του πανεπιστημίου του Σικάγο, Eugene T. Gendlin, Ph.D., την δεκαετία του ’70, ως απότελεσμα κλινικής έρευνας και ψυχοθεραπευτικής εμπειρίας.

Συγκεκριμένα, όταν ο Carl R. Rogers θέλησε να ερευνήσει τους παράγοντες που επηρεάζουν θετικά την έκβαση της ψυχοθεραπείας, ανέθεσε στον E.T.Gendlin, στενό του συνεργάτη, την διεύθυνση αυτής της έρευνας.

Με αφετηρία την υπόθεση «Πώς η ψυχοθεραπεία βοηθά ορισμένους ανθρώπους περισσότερο από άλλους» ο Ε.Τ.Gendlin και οι συνεργάτες του μελέτησαν εκατοντάδες μαγνητοφωνημένες ταινίες ψυχοθεραπευτικών συνεδριών και κατέληξαν σε μία σημαντική ανακάλυψη:
«Η βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης αυτών που είχαν ολοκληρώσει ένα κύκλο ψυχοθεραπείας, ήταν ανεξάρτητη της ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης του θεραπευτή και του ‘περιεχομένου’ των θεραπευτικών συνεδριών». Το βασικό γνώρισμα των επιτυχημένων θεραπειών ανήκε στους πελάτες, με κάποια κοινά χαρακτηριστικά, όπως:

• Ο τρόπος με τον οποίο μιλούσαν ήταν λιγότερο εγκεφαλικός, ή αναλυτικός, και περισσότερο βιωματικός
• Είχαν καλύτερη επαφή με το σώμα τους και τα συναισθήματά τους
• Συνήθιζαν να στρέφουν την προσοχή τους στο σώμα τους, και
• Προσπαθούσαν να αποκωδικοποιήσουν τα σήματα που αυτό «εξέπεμπε»

Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά αποδείχθηκαν ως το πλέον σημαντικό «εργαλείο» για επιτυχή ψυχολογική αλλαγή, το οποίο φαίνεται ότι κάποιοι κατείχαν, ενώ σε άλλους έλλειπε παντελώς.

Αυτό το «κενό» προσπάθησε να καλύψει ο E.T.Gendlin, δημιουργόντας και αναπτύσσοντας την Διαδικασία Εστίασης, ως μία δεξιότητα για να ωφεληθούν περισσότεροι από την ψυχοθεραπευτική διαδικασία.

Το 1978 ο E.T.Gendlin κυκλοφόρησε το βιβλίο Focusing, στο οποίο περιέγραψε αναλυτικά τη Διαδικασία Εστίασης, ως μία τεχνική με διακριτά βήματα, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο από ειδικούς, όσο και από το ευρύτερο κοινό, ως μία διαδικασία αυτογνωσίας και αυτοθεραπείας.

Ο Eugene T. Gendlin ζεί και εργάζεται σήμερα στην Νέα Υόρκη όπου και έχει ιδρύσει το "The FOCUSING Institute".

Πρωταρχικά φιλόσοφος ο ίδιος, έχει ασχοληθεί εκτεταμένα με την Φιλοσοφική βάση του Focusing. Αυτή την περίοδο, πάντως, τον απασχολεί ιδιαίτερα η επιστημονική /φιλοσοφική ανάπτυξη των μεγάλων κεφαλαίων του Focusing
"Thinking at the Edge" (TAE),
σε ελεύθερη μετάφραση : "Στο Μεταίχμιο της Συνειδητής Σκέψης",
και "Process Model" ("Διαδικαστικό Μοντέλο")..

Σήμερα το Focusing διδάσκεται σε πάρα πολλές χώρες.

Βεβαίως η Διαδικασία Εστίασης δεν περιορίζεται στα πλαίσια μιας απλής τεχνικής. Με βάση το Focusing έχει αναπτυχεί τα τελευταία χρόνια μία ξεχωριστή φιλοσοφική οπτική καθώς και μία επιστημονική προσέγγιση, η οποία εφαρμόζεται σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς, όπως:

• Στη συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία
• Στη ψυχολογία της υγείας
• Στο χώρο της τέχνης
• Στο χώρο των επιχειρήσεων, κ.ά.

---

Χαρακτηριστικά της διαδικασίας του Focusing

Η Focusing Στάση…

Η εδραίωση της Focusing πρακτικής είναι αυτό που ο E. Gendlin αναφέρει ως “Focusing Στάση”: έναν τρόπο ύπαρξης με τους εαυτούς μας (και τους άλλους φυσικά) που περιλαμβάνει μια “στάση” σεβασμού, ευγένειας και κατανόησης.

Κάθε φορά που αναδύεται ένα θέμα ή εγείρεται ενδιαφέρον για κάτι, καλούμαστε να το καλωσορίζουμε με μια μη-κριτική, αλλά όλο ενδιαφέρον παρουσία.
Ο Θεραπευτής με Focusing προσανατολισμό βοηθά τους πελάτες του έχοντας ως πρότυπο αυτό τον διακριτικό και γεμάτο σεβασμό τρόπο ύπαρξης, ενώ παράλληλα τους ενθαρρύνει να καλλιεργούν την ίδια στάση σεβασμού απέναντι και στους εαυτούς τους.

Το Βίωμα στο Τώρα…

Το Βίωμα είναι το πώς είμαστε και το πώς νιώθουμε σε κάθε δεδομένη στιγμή.

Αν κάποιος σε ρωτήσει, “Πως είσαι;”, μπορείς με μιας ν’ απαντήσεις: “Καλά, εσύ;”.

Επίσης, μπορείς να σταματήσεις, να κάνεις έναν εσωτερικό έλεγχο και ν’ αναρωτηθείς: “Αλήθεια πως είμαι τώρα;”. Αυτό που τελικά ανακύπτει από τον εσωτερικό έλεγχο είναι συχνά πολύ πιο βαθύ και αληθινό από αυτό που θα φανταζόσουν όταν αρχικά απάντησες: “καλά”.

Εστίαση της Προσοχής προς τα Μέσα...

Η “εστίαση της προσοχής προς τα μέσα” είναι μια πρόσκληση που μετατοπίζει την αντίληψη από τις συνηθισμένες σκέψεις που συχνά αποσπούν την προσοχή, σε αυτό που συμβαίνει στο σώμα τώρα.

Αυτή η μετατόπιση της προσοχής συχνά βοηθά τον πελάτη να βιώσει ένα ήσυχο ε σωτερικό χώρο, διαχωρισμένο από τις γνώριμες σκέψεις και απόψεις του/της.
Συχνά συστήνουμε στους πελάτες στην αρχή κάθε συνεδρίας να πάρουν το χρόνο τους και να τσεκάρουν : “Τι αισθάνονται να είναι σημαντικό ή αξιοσημείωτο τώρα…”, ή “Εάν είναι κάτι εκεί που χρειάζεται την προσοχή τους τώρα…”

Ο Σχηματισμός της Felt Sense (βιωμένης αίσθησης)...

Όταν σ’ ένα πελάτη αρχίζουν να αναδύονται σωματικά βιωμένες αισθήσεις, οι οποίες είναι στενά συνδεδεμένες με συγκεκριμένα γεγονότα ή αναμνήσεις του, αυτές - οι ασαφείς στην αρχή και ακαθόριστες αισθήσεις - συνιστούν τη felt sense ή βιωμένη αίσθηση.

Η βιωμένη αίσθηση, σύμφωνα με την Focusing Βιωματική Ψυχοθεραπεία του E. Gendlin, δεν είναι παρά μια «δεξαμενή» σωματικών αισθήσεων, συναισθημάτων, αναμνήσεων κ.ά. που παραμένουν μέσα μας, χωρίς να έχουν εκφρασθεί.

Πρόκειται για μια εμπειρία βασισμένη περισσότερο στο συναίσθημα και λιγότερο στη λογική που αποτελεί το κλειδί για την κατανόησή της.

Η βιωμένη αίσθηση δεν είναι συναίσθημα (είναι ακαθόριστη μέν αλλά ευρύτερη) και μπορεί ν’ αποδοθεί ως «το κατώφλι» που οδηγεί σε βαθύτερα επίπεδα επίγνωσης.

Παράδειγμα:

Σκοπεύεις να συναντήσεις κάποιον σε δείπνο, σε καλεί όμως μερικές ώρες νωρίτερα για να σε ειδοποιήσει ότι δεν θα μπορέσει να έρθει. Νιώθεις “κάτι” γι’ αυτό.. αλλά δεν ξέρεις τι είναι....

Ίσως το συναίσθημα είναι “ κάτι σαν”...θυμός…ή απογοήτευση…ή ίσως πόνος…ή ζήλεια. Όπως είσαι με αυτό το πολύπλοκο πλέγμα συναισθημάτων, αισθάνεσαι ένα συγκεκριμένο σφίξιμο στο στομάχι.

Όλο αυτό το «σφίξιμο» είναι η βιωμένη αίσθηση που έχεις για “το βράδυ που έληξε άδοξα….”

Βιωματική Ακρόαση…

Η Βιωματική ακρόαση είναι κάτι περισσότερο από το να επαναλαμβάνεις αυτό που ο πελάτης αναφέρει.

Ένας Θεραπευτής με Focusing προσανατολισμό ακούει όχι μόνο τις λέξεις, αλλά και τα συναισθήματα και τα νοήματα που δεν έχουν ακόμα ειπωθεί, αλλά υπονοούνται.. Ο θεραπευτής, πριν αντιδράσει, διαισθάνεται το νόημα του πελάτη του μέσα από το βαρόμετρο της δικής του βιωματικής αίσθησης.

Έπειτα, αφού ο θεραπευτής συναισθανθεί ποιο είναι το νόημα του πελάτη, γίνεται η λεγόμενη αντανάκλαση/ανταπόκριση.
Ο πελάτης τότε αφήνεται να τσεκάρει την ακρίβεια των όσων νιώθει.
Ο θεραπευτής μπορεί με τη σειρά του να κάνει αντανάκλαση των νέων λέξεων του πελάτη, ή να βρει λέξεις που αντικαθιστούν την αίσθηση που υπόκειται, αλλά δεν έχει ακόμα εκφρασθεί.

Οι θεραπευτές συχνά «τσεκάρουν», με τη βοήθεια του πελάτη τους, να δουν αν τον έχουν αντιληφθεί σωστά.

Εάν τα λόγια του θεραπευτή συλλάβουν το νόημα του πελάτη, τότε ο πελάτης ενδεχομένως προχωρήσει στην αλλαγή/μετατόπιση του πώς αντιλαμβάνεται το πρόβλημά του.

Στην περίπτωση που η αντανάκλαση/ ανταπόκριση που κάνει ο θεραπευτής δεν βρίσκει απήχηση, ο πελάτης τον διορθώνει επαναλαμβάνοντας τι ακριβώς εννοεί.

Σ'αυτή τη γεμάτη σεβασμό, υποστηρικτική και εξελικτική διαδικασία πραγματοποιείται μια πλούσια ανταλλαγή κατά την οποία ο πελάτης αισθάνεται ότι έχει ακουστεί με αποδοχή και κατανόηση.

Η Σχέση Πελάτη-Θεραπευτή…

Οι θεραπευτές με Focusing προσανατολισμό βλέπουν την θεραπεία σαν μια συνεργατική περιπέτεια.

Έμφαση δίνεται σε ό,τι αληθινό, πραγματικό και σημαντικό για κάθε πελάτη.
Ο πελάτης αφήνεται πάντα να ελέγξει, αν αυτά που ο θεραπευτής λέει τον αντιπροσωπεύουν ή όχι, ή εάν τα αντιμετωπίζει σαν μια από κοινού προσπάθεια να κατανοήσει το νέον τρόπο που αισθάνεται και βιώνει τον εαυτό του.

Μολονότι πάντα υπάρχουν σεβαστά διαχωριστικά όρια στη σχέση θεραπευτή-πελάτη, οι Θεραπευτές του Focusing καλούν διακριτικά τον πελάτη να εστιασθεί στις αλληλεπιδράσεις και στη σχέση μεταξύ θεραπευτή και πελάτη καθ’ όλη τη συνεδρία.

Μερικές φορές με το να αισθανόμαστε τι συμβαίνει βαθιά μέσα μας, τόσο σε εμάς όσο και στους άλλους, ενδεχομένως να οδηγήσει στην αλλαγή.

---

Ερευνητικά Δεδομένα

Η έρευνα στην Πελατοκεντρική / Υπαρξιακή παράδοση ξεκίνησε εδώ και 45 χρόνια.
Ο Carl Rogers πρότεινε ότι οι αυτοπραγματωμένοι πελάτες είναι “ικανοί να ζήσουν περισσότερο ολοκληρωμένα και δεκτικά την βιωματική διαδικασία.” (Rogers, 1959, pg. 102).
Ο Gendlin, όπως έχει ήδη αναφερθεί, συνεργάτης του Rogers, κατασκεύασε την Βιωματική Κλίμακα (www.focusing.org), η οποία μετράει το εύρος των εκφράσεων του πελάτη, από γενικεύσεις και επίπεδες αναφορές σε πιο άμεσο και βιωμένο, μέσα από τις αισθήσεις, λόγο.

Οι ερευνητές χρησιμοποιώντας αντικειμενικά κριτήρια άκουσαν εκατοντάδες ώρες θεραπευτικών συνεδριών και τις αξιολόγησαν ανάλογα με το βαθμό που οι πελάτες μιλούσαν μέσα από την εμπειρία τους.

Η επιτυχία των θεραπευτικών αποτελεσμάτων βρέθηκε να συσχετίζεται με υψηλές εμπειρικές εκτιμήσεις.
Είκοσι επτά (27) συνακόλουθες μελέτες επιβεβαίωσαν ότι όσο πιο υψηλά βιώνουν τα άτομα την εμπειρία τους τόσο πιο επιτυχή είναι τα θεραπευτικά αποτελέσματα (δείτε www.focusing.org).

"Οι ρίζες βέβαια δε φαίνονται όμως το ξέρεις σ΄αυτές κρατιέται το δέντρο ..."
Γιάννης Ρίτσος, Τα χάρτινα

---